Hands holding piece of blank jigsaw puzzle for teamwork workplace success and strategy concept.

NGO چیست؟

سازمان های مردم نهاد گروه هایی هستند که به وسیله ی اشخاص بدون وابستگی به دولت یا هر نهاد دولتی دیگری تشکیل می شود . این سازمان ها که غیر انتفاعی بودن یکی از ویژگی های اصلی آن است ، برای اهداف انسان دوستانه ، محیط زیستی ، آموزشی ، امداد رسانی و .. تشکیل می شوند . سازمان مردم نهاد ترجمه ی عبارت nongovernmental organization یا همان NGO است که در فارسی به اختصار سمن گفته می شود .در عصر حاضر که اهمیت جامعه ی مدنی برای همه روشن و واضح است ، سمن ها نقش پررنگی در ارتقای وضعیت جوامع در سطح ملی و بین المللی دارند . پس می توان فهمید که این سازمان ها ماهیتی اجتماعی دارند ؛ هر چند یک فرد آن را تشکیل دهد و ثبت کند . به علاوه باید توجه داست که روابط در NGO ها افقی بوده و کسی بر دیگری برتری ندارد . به همین خاطر است که تصمیمات با مشورت اعضاء گرفته می شود .نکته ی دیگر همان غیر انتفاعی بودن است که لازم است توضیح داده شود . ترجمه دقیق NGO ، سازمان غیر دولتی است . ممکن است این اشتباه پیش بیاید که غیر دولتی همان خصوصی است . چرا که شرکت ها در ایران به دولت و بخش خصوصی تعلق دارند . شرکت های خصوصی جدا از بخش دولتی ، در پی کسب سود فعالیت می کنند .اما ویژگی اصلی سمن ها ، غیر انتفاعی بودن به معنای در نظر نگرفن سود و زیان است . چرا که اهداف این سازمان ها ، اهداف انسان دوستانه و اخلاقی است . به همین خاطر هم در فارسی به جای سازمان غیر دولتی به سازمان مردم نهاد ترجمه شده است .ویژگی های سازمان های مردم نهادسازمان های مردم نهاد، ویژگی هایی جدا نشدنی دارند که بدون هر کدام از آن ها، ماهیت خود را از دست می دهند. در ادامه مقاله قصد داریم تا به بررسی ویژگی های سمن ها و ان جی او ها، یا همان سازمان های مردم نهاد بپردازیم که عبارتند از:عضویت در NGO ها داوطلبانه است.تعیین اهداف و فعالیت ها، بر اساس مشورت و همفکری اعضاء صورت می گیرد.روابط اعضاء به صورت افقی است، یعنی این روابط مبتنی بر برابری حقوق است.این گروه ها نوعی واسطه میان دولت و مردم محسوب می شوند.فعالیت سمن ها و ان جی او ها، به صورت غیر انتفاعی بوده و برای کسب سود و منفعت انجام نمی گیرد.

tabriz

تبریز، شهر بدون گدا و کودک‌کار

تبریز نیم قرن است که یک رکورد جالب را در ایران به نام خود ثبت کرده است. شهر بدون گدا؛ در شرایطی که در اغلب شهرهای کوچک و بزرگ ایران، با انواع گداها از مرد و زن و کودک و پیر و جوان و ایرانی و خارجی و… مواجه هستیم؛ اینکه تبریز همچنان می‌تواند مدعی شهر بدون گدا باشد، جای پرسش و کنجکاوی دارد. این کنجکاوی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم نخستین خیریه در ایران در تبریز به ثبت رسید و شروع به فعالیت کرد. نخستین و قدیمی‌ترین خیریه کشور در شهر تبریز با عنوان «خیریه تبریز» در سال ۱۲۹۵ تاسیس شده است یعنی الان قدمت بیش از ۱۰۰ سال دارد. این خیریه متشکل از ۱۵ نفر از افراد نامی تبریز بودند که آن زمان، دورهم جمع شدند تا به افراد بی‌بضاعت، نیازمندان و کودکان بی سرپرست و یتیم کمک می‌کردند. خیریه مستمندان تبریز و خیریه نوبر تبریز قدمت زیادی دارند و از خیریه‌های مهم این شهر هستند که در زمینه کمک به نیازمندان بسیار فعال هستند.

تبریز نیم قرن است که یک رکورد جالب در ایران به نام خود ثبت کرده است.

آنچه از شواهد برمی‌آید، این است که به طور کلی مردم تبریز از سال‌های دور علاقه زیادی به نوع‌دوستی و کمک به همنوعان خود دارند و در این خصوص هیچ‌گاه منتظر سیاست‌گذاری‌های کشوری و سیاست‌های کلان دولت یا اختصاص بودجه به کمک مردم نیازمند نبودند و خودشان برای رفع نیازهای افراد بی‌بضاعت و… اقدام می‌کردند و پیشقدم می‌شدند .وی در خصوص این‌که آیا در زمینه کمک‌رسانی مردم به نیازمندان شهر، تبلیغی صورت گرفته می‌شد یا خیر، گفت: اگر قرار بود با تبلیغ مردم را به سمت کمک به مستمندان سوق دهیم تا با خیریه‌های سطح شهر همراهی کنند مطمئنا تا این حد موفقیت حاصل نمی‌شد و در همه شهرها مثل تبریز این اتفاق مهم می‌افتاد چون هم اکنون از طریق فضای مجازی، امکان تبلیغات گسترده وجود دارد اما اینکه عنوان می‌شود نخستین خیریه کشور در شهر تبریز راه‌اندازی شده است نشان می‌دهد که اهالی منطقه آذربایجان و شهر تبریز، اصالتا افراد محجوبی هستند و دوست ندارند زمانی که همشهری‌های خودشان با مشکلی روبرو می‌شوند دست نیاز به سمت افراد دیگری دراز کنند بنابراین خودشان پیشقدم می‌شدند. از آنجا که کسی از اهالی تبریز تکدی‌گری نمی‌کند بنابراین اگر کسی هم که از خارج شهر به تبریز بیاید و بخواهد تکدی‌گری کند به وی اجازه نمی‌دهند چرا که به‌زودی از سوی مردم طرد خواهد شد لذا مجبور می‌شود از این شهر برود. معمولا اگر متکدی در شهر دیده شود به خیریه‌های موجود معرفی می‌شوند و اگر نیازمند واقعی بود، مشکلش اعم از اشتغال یا مسکن از طریق خیریه‌ها حل می‌شود ولی اگر بخواهد گدایی را به عنوان شغل انتخاب کند به طور حتم طرد خواهد شد. برای این‌که شهرهای دیگر نیز خالی از متکدیان شود باید فعالیت‌های فرهنگی در این زمینه صورت گیرد چون اگر امروز تبریز به این جایگاه رسیده به خاطر فرهنگ مردمش بوده است.(۱)

تبریز شهر بدون گداست، اما اشتباه است که تبریز را شهری بدون فقر بدانیم، آمارهایی که نهادهای حمایتی از جمله بهزیستی، کمیته امداد و خیریه‌ها دارند نشان می‌دهد که جامعه آماری تبریز در حوزه فقر معنادار است، اما علت این‌که گروه‌های فقر در این شهر به سمت تکدی‌گری نمی‌روند یک سری زمینه‌های فرهنگی، اعتقادی و ایدئولوژیک دارد. همه این موارد دست به دست هم می‌دهد و تحمل فقر را در این شهر ارتقا می‌دهد تا به مرحله‌ای نرسد که فرد مقابل دیگران دست دراز کرده و اقدام به تکدی‌گری کند.

تکدی‌گری ضمن این‌که ممکن است یک پدیده حرفه‌ای باشد و تعدادی از افراد به صورت سازمان یافته به این کار دست بزنند، با یک پدیده‌ی اجتماعی از جمله “فقر” هم در ارتباط است، فقر خروجی‌هایی دارد که بزهکاری، طلاق، اعتیاد و همچنین تکدی‌گری از جمله آن است. زمینه اعتقادی این پدیده بر این مبناست که یاد گرفته‌ایم فقر باعث نمی‌شود که انسان از کنترل خارج شود و به مسیرهای غیررسمی از جمله تکدی‌گری وارد شود، بلکه با صبر، تدبیر، انفاق و قناعت در مقابل آن می‌توان ایستاد. انفاق نیز در تبریز جریان دارد و تعدد خیریه‌های شهر نیز گواهی بر این ادعاست، بنابراین نیاز فرد در صف اول از طریق اجتماع کنترل می‌شود.

تامین نیاز زیستی بسیار ضروری بوده و عدم تامین آن برای فرد بسیار سخت است، اگر فردی نتواند نیاز زیستی خود را تامین کند، به هر دری ممکن است بزند، اما در تبریز، در سطح اول از طریق انفاق، قناعت و تاب آوری نیاز فرد کنترل شده و به نقطه تکدی‌گری نمی‌رسد.

باید تحلیل شود که این اظهارنظر پشتوانه علمی و آماری دارد یا خیر. اگر اظهارنظری بدون پشتوانه پژوهشی و آماری است، قابل پیگیری بوده و باید از چنین اظهارنظرهای ناشیانه‌ای به ویژه در نهادهای رسمی پرهیز کنند، چرا که می‌تواند موجب تنش‌های اجتماعی شود. بعید به نظر می‌رسد که در چنین ساختار اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و شهری که اشتراک انفاق در آن جریان داشته و باعث کنترل تکدی گری در شهر تبریز شده است، افراد برای تکدی گری به تهران مهاجرت کنند. استاندار آذربایجان شرقی نیز در مورد “بدون گدا بودن تبریز” اظهار می‌کند: تبریز، به عنوان شهر بدون گدا، به افتخار کشورمان تبدیل شده و این به نقش انجمن‌های خیریه و انسان‌های نیک در منطقه ما بازمی‌گردد که الگوسازی کرده‌اند. کارهایی در تبریز و آذربایجان شرقی انجام شده که ماندگار هستند، به عنوان مثال جمع آوری متکدیان در این شهر سابقه‌ای ۷۰ ساله دارد؛ همچنین ایجاد مرکز ماده ۱۶در زمان استاندار اسبق آذربایجان شرقی سبب جمع آوری معتادان متجاهر شد. به همت مدیران نیک اندیش استان نیز تبریز به پاک‌ترین شهر کشور تبدیل شده است.(۲)

تبریز به عنوان شهر بدون گدا، به افتخار کشورمان تبدیل شده است.

محمد باقر بهشتی، عضو شورای شهر تبریز در این باره می‌گوید: «این درست نیست که بگوییم تکدی‌گری در تبریز رواج پیدا کرده است. در این شهر قبل از انقلاب عده‌ای از مردم که بسیار متدین بودند دور هم جمع شدند و صندوق حمایت از مستمندان را تشکیل دادند، در واقع کمیته امداد از این صندوق ایده گرفته و صندوقی در شهر‌ها‌ی مختلف ایجاد کرده است. این صندوق در شهر تبریز دارای مجوز است و اگر شخصی در این شهر تکدی گری انجام دهد متولیان این صندوق می‌توانند با قوه قضائیه هماهنگ کنند و شخص متکدی را دستگیر کنند که در آن صورت اگر شخص واقعا نیازمند بود به او کمک می‌کنند و تحت پوشش قرار می‌گیرد اما اگر این طور نبود مسلما جلو او را خواهند گرفت. گاهی افرادی از شهر‌ها‌ یا کشور‌ها‌ی دیگر وارد تبریز می‌شوند و به تکدی‌گری می‌پردازند، معمولا این افراد توسط پلیس دستگیر می‌شوند و به محل اقامت خود بازمی‌گردند. این موضوع را نمی‌توان کتمان کرد که کمک کردن به افرادی که واقعا نیازمند هستند وظیفه دولت است و دولت باید طبق قانون اساسی به این اقشار کمک کند. در واقع در قانون اساسی آمده که وظیفه دولت ریشه کن کردن محرومیت در کشور است اما عده‌ای هم هستند که افراد حرفه‌ای در تکدی‌گری به شمار می‌آیند، این افراد و عده‌ای را استثمار می‌کنند تا برای آنها گدایی کنند و از این راه کسب و کار راه می‌اندازند. دولت اگر مشکل اقتصادی را حل کند خواه‌ناخواه بستر برای این گونه سوءاستفاده‌ها فراهم نمی‌شود. به شهر تهران هم که نگاه کنیم، بر سر خیلی از چهارراه‌ها‌ و پشت خیلی از چراغ قرمز‌ها‌ متکدیانی وجود دارند که از نوع گویش و لهجه آنها متوجه می‌شویم که اهل این حوالی نیستند، خیلی از آنها از شهرهای دیگر به تهران آمده اند و در اینجا مشغولند. اما مسئولان شهر تهران وجود این متکدیان را انکار نمی‌کنند بلکه در پی یافتن راه چاره‌ای برای آنها هستند.(۳)

 

این درست نیست که بگوییم تکدی گری در تبریز رواج پیدا کرده است.

به گزارش روابط عمومی بهزیستی آذربایجان شرقی، بهروز مهدوی در جریان بازدید از مرکز ساماندهی کودکان کار و خیابانی فرزندان رحمت، ضمن تشکر از زحمات این خیریه و فعالیت های بهزیستی استان در ساماندهی کودکان کار افزود: تلاش می کنیم با کمک این جمع افتخار تبریز بدون کودک کار خیابانی را برای همیشه در این شهر نگه داریم. مدیر کل بهزیستی آذربایجان شرقی در بازدید از مرکز ساماندهی کودکان کار و خیابانی  فرزندان رحمت، وحدتِ بین بخش خصوصی و دولتی را لازمه تحقق اهداف در تمام زمینه ها دانست. پیشرفت بخش دولتی و خصوصی در کنار هم میسر است، نه در برابر هم. نتیجه اقدامات این مجموعه در رابطه با حمایت از کودکان کار در شهر کاملا محسوس است و امیدواریم با همراهی و همکاری این خیریه با بهزیستی هر چه بیشتر شاهد بهبود شرایط زندگی این کودکان باشیم.(۴)

تبریز به عنوان شهر بدون متکدی از نظر کودکان خیابانی هم با کمترین آمار کشوری وضعیت مناسبی دارد و مسئولان نهادهای اجتماعی این روزها عزم خود را جزم کرده اند تا عنوان شهر بدون کودک خیابانی را برای این شهر به ثبت برسانند. معضل کودکان‌کار علاوه بر اثرات فردی از آنجا که نشانگر ناهنجاری در خانواده هاست در صورت بی توجهی می تواند پایه بسیاری از آسیب های دیگر باشد. کودکان خیابانی با جدایی از خانواده در کنار از دست دادن آرامش و امنیت خانه به طور معمول از امکانات اولیه زندگی همچون بهداشت و آموزش هم محروم می شوند. این کودکان علاوه بر سوء تغذیه و مشکلات بهداشتی، به دلیل مواجهه با انواع آسیب های اجتماعی؛ سلامت روحی و رفتاری خود را هم از دست می دهند، موضوعی که زندگی آینده آنها را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب طرد شدن آنها از نظام و ساختار معمول اجتماعی می شود. سالانه در حدود شش هزار کودک خیابانی در کشور توسط بهزیستی پذیرش و ساماندهی می شود. مدیرکل بهزیستی استان با اشاره به اینکه شهر تبریز در سایه فعالیت موسسه های خیریه به عنوان شهر بدون متکدی مشهور است ، گفت: با توجه به انتخاب این شهر به عنوان شهر گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ درصدد به صفر رساندن آمار کودک خیابانی در این شهرهستیم.

ارشد زاده از تشکیل شورای ساماندهی کودکان خیابانی در قالب کارگروه فرهنگی و اجتماعی استان خبرداد و گفت: تحقق این هدف نیازمند همراهی شهرداری و دیگر نهادهای حمایتی و تشکل اجتماعی است. دولت به تنهایی نمی تواند این معضل را ریشه کن کند و سازمان های مردم نهاد نقش موثری در این خصوص ایفا می کنند. ساماندهی کودکان خیابانی نیازمند همراه کردن همه آحاد جامعه است، گفت: دولت باید برنامه تهیه کند و تشکل های مردم نهاد نیز آن را اجرا کنند. به هر حال از علل برجسته فرار کودکان خیابانی از خانه می توان فقر ( اقتصادی و فرهنگی ) خانواده، طلاق، اعتیاد، فوت یک یا هر دو والد براثر سوانح طبیعی و یا اجتماعی اشاره کرد ضمن اینکه کمرنگ شدن فرهنگ مذهبی و ملی و سست شدن بنیان ارزش های اخلاقی و اعتقادی در جامعه هم در بروز این معضل اجتماعی بی تاثیر نیست. در کنار این عوامل، به کارگیری راهکارهای تربیتی نادرست و تنبیه فیزیکی، تبعیض بین فرزندان، کمبود عاطفه، سوء استفاده جنسی، درک نکردن حساسیت های دوران بلوغ نوجوانی و تعدد زوجات پدر خانواده از عمده ترین علل قطع شدن رابطه کودک با خانواده و پناه بردن به خیابان است. پیامد فرار از خانه و پناه آوردن کودکان به خیابان هم چیزی نیست جز آغاز سوءاستفاده‌هایی از این کودکان از جمله بکارگیری آنان برای حمل و توزیع مواد مخدر، بکارگیری برای تکدی گری، بکارگیری برای انواع بزه از جمله سرقت، جیب بری، کیف زنی، کیف قاپی و خفت گیری، بهره کشی و سوء استفاده جنسی، بکارگیری در مشاغل خدماتی پست از جمله دست فروشی و معرکه گیری که آثار مخربی در سلامت جسمی و بهداشت روانی کودکان خیابانی برجا می گذارد.

در صورت حمایت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از خانواده های کودکان خیابانی و گسترش سیستم تأمین اجتماعی، ایجاد و گسترش مراکز شبه خانواده برای کودکان خیابانی فاقد خانواده همچون سپردن آنان به خانواده های فاقد فرزند و استفاده از تجربیات موفق سایر کشورها در امور ساماندهی و بازپروری کودکان خیابانی می توان نسبت به حل این معضل اجتماعی امیدوار بود. اما آنچه مسلم است حل این معضل نیازمند همکاری دستگاه های اجرایی، سازمان های غیردولتی و خیریه است.(۵)

UNICEF

صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)

در اولین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۲۵ برای کمک به کودکان آسیب دیده از جنگ جهانی دوم و تامین نیازهای اولیه زندگی آن‌ها تاسیس شد. امروزه یونیسف بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی در حوزه کودکان است و در بیش از ۱۹۰ کشور جهان در زمینه بهداشت و تغذیه، آموزش، مراقبت از کودکان و دسترسی به فرصت‌های برابر برای کودکان فعالیت می‌کند. یونیسف با طیف وسیعی از مقامات دولتی، سازمان‌های جامعه مدنی، رهبران مذهبی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی همکاری می‌کند. مهم‌تر از همه این‌که، اقدامات و فعالیت‌های یونیسف با کمک‌های مالی داوطلبانه دولت‌ها، بخش خصوصی و افراد و نهادهای نیکوکار در هر گوشه از جهان اجرا می‌شوند.

یونیسف از اوایل دهه پنجاه میلادی از برنامه‌های دولت ایران برای کودکان، حمایت کرده است. از اولین سال‌های تأسیس، یونیسف از برنامه واکسیناسیون کودکان علیه بیماری سل حمایت کرد و همچنین در تجهیز اولین کارخانه شیر پاستوریزه کشور مشارکت داشت. پس از آن تمرکز یونیسف بر حمایت از برنامه‌های سلامت کودکان بیشتر شد، برنامه‌هایی مانند ترویج تغذیه با شیر مادر، واکسیناسیون و مبارزه با بیماری‌های اسهالی. این همکاری‌ها بین دولت جمهوری اسلامی ایران و یونیسف به حوزه‌های دیگر از جمله تقویت نظام مراقبت بهداشتی کشور، برنامه‌های سلامت مادران، تغذیه، مبارزه با کمبود ریزمغذی‌ها مانند کمبود ید و همچنین عفونت‌های حاد تنفسی گسترش یافت. بعدها برنامه‌هایی برای حمایت از آموزش و حمایت از کودکان به حوزه همکاری‌های مشترک اضافه شد.

برنامه کنونی همکاری دولت جمهوری اسلامی ایران و یونیسف برای دوره پنج ساله ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ بر زمینه‌های زیر متمرکز است:

  • سلامت و تغذیه کودکان

با تقویت ظرفیت‌های نظام سلامت در سطح ملی و در جهت بهبود دسترسی و ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و تغذیه ای برای کودکان و مادران، با تمرکز ویژه بر ۱۰۰۰ روز اول زندگی.

  • پیشگیری از اچ آی وی و سومصرف مواد

درحمایت از تلاش‌های دولت در مبارزه با اچ‌آی‌وی- ایدز. همچنین توسعه و گسترش نمونه‌های موفق پیشگیری از مصرف مواد درمیان جوانان و نوجوانان.

  • آموزش کودکان

حمایت از اجرای برنامه‌ها و راهبردهای ملی برای بهبود دسترسی برابر به آموزش جامع فراگیر در تمام مقاطع تحصیلی، به ویژه برای کودکان کم برخوردار، کودکان پناهنده و دختران و کودکان با نیازهای ویژه.

 

 

  • کودکان در رسیدگی های قضایی

به منظورتقویت ظرفیت نظام قضایی برای حمایت از کودکان در رسیدگی‌های قضایی (کودکان قربانی جرم، شاهد جرم و ناقض قانون) مطابق با اسناد ملی و بین‌المللی.

  • حمایت  از کودکان در برابر سو رفتار

به منظور تقویت ظرفیت‌های نظام سلامت و رفاه اجتماعی برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و پاسخ به سوءرفتار با کودکان.

  • حمایت از رفاه کودکان

به منظور حمایت از تلاش‌های ملی در جهت ارتقاء یکپارچه نظام حمایت اجتماعی با درکی جامع از تمامی ابعاد فقر و محرومیت کودکان

یونیسف باور دارد:

برای داشتن جهانی بهتر؛ همه کودکان نیاز دارند که رشد کنند، سالم باشند و استعدادهای‌شان را شکوفا نمایند.